In 2018 trok een opmerkelijke gebeurtenis de aandacht van zowel Belgen als liefhebbers van wilde dieren: een waarneming van een wolf in de noordoostelijke provincie Limburg.
De waarneming was de eerste bevestigde aanwezigheid van een wilde wolf in België in meer dan een eeuw.
Het opende gesprekken over natuurbehoud, het behoud van habitats en het samenleven met soorten die generaties lang afwezig waren geweest.
In dit artikel bespreken we de historische aanwezigheid van wolven in België, inclusief hun recente verschijning, beschermingsinspanningen en gerelateerde zorgen.
De historische aanwezigheid van wolven in België
Wolven waren ooit een algemeen beeld in België. Ze zwierven vrij rond in de beboste landschappen van het land en droegen bij aan het evenwicht van het ecosysteem.
In de Middeleeuwen stonden ze zelfs in hoog aanzien vanwege hun symbolische belang in de plaatselijke folklore en mythologie.
Maar toen tientallen jaren eeuwen werden en de menselijke bevolking en landbouwactiviteiten toenamen, veranderden wolven van vereerde legendesymbolen in bedreigingen voor vee en veiligheid.
Schapen, kalveren en geiten overleefden zelden een nacht met wolven in de buurt, wat leidde tot aanzienlijke verliezen voor degenen die afhankelijk waren van deze dieren voor voedsel en werk.
In de 19e eeuw had België er genoeg van.
Door de overheid gesanctioneerde jachtcampagnes en lokale inspanningen van boeren verdubbelden de inspanningen om de wolven met alle mogelijke middelen uit te roeien.
Er was geen genade: de wolven werden bejaagd voor de sport, vergiftigd en gevangen om vee en menselijke belangen te beschermen.
In de jaren 1890 werd de laatste wolf in België doodgeschoten door niemand minder dan koning Leopold II – zo gaat het verhaal.
Habitatverlies, intensieve jacht en agressieve uitroeiingspogingen eisten een grote tol van de wolvenpopulatie, waardoor ze rond de eeuwwisseling van de 20e eeuw in het land plaatselijk uitstierven.
De recente opleving van wolven in België
Meer dan een eeuw lang werden wolven beschouwd als een bijzaak: een verre herinnering aan het verleden van België, een mythische aanwezigheid in oude boeken en folklore.
Maar te midden van de drukte van het moderne leven verschenen er aan het begin van de 21e eeuw geleidelijk meldingen en af en toe onweerlegbaar bewijs van wolvensporen in de sneeuw, wazige beelden die werden vastgelegd door camera’s op afstand, enz.
Deze ontmoetingen zijn echter nooit bevestigd en worden daarom niet beschouwd als een officiële waarneming.
Dat veranderde in januari 2018, toen een radiografisch gemerkte wolf uit Duitsland zijn weg vond naar Vlaanderen, een van de drie gewesten van België.
Het twee jaar oude vrouwtje, liefkozend Naya genoemd, werd gezien in de buurt van een militaire zone in Beringen in de provincie Limburg.
Enkele maanden later werd een mannetjeswolf gezien in de Hoge Venen van Wallonië.
En vanaf dat moment gingen de waarnemingen door.
Vanaf 2023 zouden er 15 tot 25 wolven in België leven: één roedel in Vlaanderen en een andere in het zuiden van Wallonië.
Zorgen over openbare veiligheid en roofdieren
De geleidelijke verschijning van wolven in België heeft tot veel discussie geleid in de lokale gemeenschap, vooral in landelijke gebieden waar veel vee wordt gehouden.
Ondanks hun kleine aantal zijn er al tientallen schapen het slachtoffer geworden van wolvenpredatie, wat gevolgen heeft voor het levensonderhoud van landbouwgemeenschappen.
De situatie werd zo nijpend dat het aanleiding gaf tot verschillende protesten in het hele land, met 3.000 inwoners die zich aansloten bij een demonstratie in 2021.
Mensen hingen afbeeldingen van dode schapen aan hekken met de tekst “Dit is het werk van de wolf”, om hun frustratie over de roofdieren te benadrukken.
De demonstranten hadden geen kwade bedoelingen met wolven; integendeel, ze erkenden hun belang voor het ecosysteem. In plaats daarvan was het protest een boodschap aan de regering.
Johan Schouteden, die tientallen schapen verloor door aanvallen van wolven, vertelde BBC News dat hij er niet op tegen is om met deze roofdieren te leven – met mate.
“Ik wil met de wolf leven,” zegt hij. “Zolang we maar betaald krijgen voor al het extra werk dat we moeten doen om ze op afstand te houden”.
Naast het verlies van vee vreesden Belgische burgers ook voor hun persoonlijke veiligheid.
Wolven zijn roofdieren en hun aanwezigheid in het landschap maakt aanvallen door mensen mogelijk.
Hoewel het waar is dat wolven over het algemeen mensen vermijden en zelden een bedreiging vormen, zullen ze niet aarzelen om aan te vallen als ze bedreigd worden of als de gelegenheid zich voordoet.
Inspanningen voor het behoud van de wolvenpopulatie in België
België leverde aanzienlijke inspanningen om de wolvenpopulatie te beschermen en hun voortbestaan te garanderen.
Volgens de European Wilderness Society heeft de Limburgse regering een van de strengste wetten ooit aangenomen om de wolven in de regio te beschermen.
Wolven krijgen dezelfde bescherming als de Europese bever en de otter.
Elke vorm van jacht is verboden en stropers kunnen boetes tot €500.000 en een gevangenisstraf van vijf jaar tegemoet zien.
Er worden ook andere maatregelen genomen. Boswachters, samen met inspecteurs van het Vlaams Agentschap voor Natuur en Bos, zouden de bewegingen en het gedrag van de wolven regelmatig controleren.
De overheid implementeerde ook niet-dodelijke strategieën om de veestapel te beschermen.
Op “problematische” wolven kan worden geschoten met paintballgeweren om mensen opnieuw te associëren met gevaar, maar alles wat drastischer is kan leiden tot straffen.
De toekomst van wolven in België
Met zorgvuldige beheerstrategieën en gezamenlijke inspanningen in de lokale gemeenschap groeit het optimisme over de toekomst van wolven in België.
Experts geloven dat de wolvenpopulatie jaarlijks met minstens 30% zal toenemen.
Vaak gestelde vragen
Waar kun je wolven zien in België?
Je kunt wolven in België zien in de Luikse provincie Hoge Venen, het noorden van de provincie Limburg en in het zuiden van Wallonië.
Welk land in Europa heeft de meeste wolven?
Buiten Rusland zijn de landen in Europa met de meeste wolven onder andere Italië, met ongeveer 3.300 wolven, Spanje, met 2.000 tot 3.000 wolven, en Roemenië, met 2.500 wolven.
In 2023 telt Europa ongeveer 17.000 wolven (Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland niet meegerekend).
Welk land ter wereld heeft de grootste wolvenpopulatie?
Het land met de grootste wolvenpopulatie is Canada, met meer dan 50.000 wolven in het landschap.
Zijn er ook beren in België?
Ja, er zijn beren in België, hoewel het uiterst zeldzaam is om er een te zien.
Bruine beren – de op één na grootste beer ter wereld – leven in de noordelijke delen van het land.
De meeste van deze beren komen uit buurlanden.
